7 cách điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền hiệu quả nhất 2025 là cắt tỉa, thay đất, khử trùng, dùng thuốc kháng nấm, kích thích rễ, thuỷ canh và nuôi cấy mô. Việc áp dụng phương pháp điều trị đúng cách, phù hợp với từng tình trạng sẽ giúp phát huy được hiệu quả tối đa, bảo vệ cây sinh trưởng và phát triển khoẻ mạnh.
Bệnh thối rễ cây kim tiền là gì và tại sao cần điều trị ngay?
Bệnh thối rễ cây kim tiền là tình trạng rễ cây bị hư hại, đổi sang màu nâu đen. Nguyên nhân gây ra tình trạng bệnh này xuất phát từ 2 yếu tố chính: Tưới quá nhiều nước và đất thoát nước kém. Khi cây kim tiền bị ngập úng, rễ cây không thể hô hấp dẫn đến thối rễ.
Bệnh thối rễ cây kim tiền cần điều trị ngay vì bệnh diễn biến nhanh chóng, chỉ sau vài ngày, có thể khiến cây không thể phục hồi. Một báo cáo đăng trên Journal of Plant Pathology (2020) cho thấy, cây bị thối rễ nếu không xử lý trong 5 – 10 ngày đầu thì tỷ lệ phục hồi giảm xuống dưới 30%, đặc biệt ở các loài có thân rễ mọng nước như cây kim tiền.
Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp hạn chế tình trạng chết cây và lây lan sang các cây khác.
Có thể nhận biết cây kim tiền bị thối rễ qua những dấu hiệu nào?
Có thể nhận biết cây kim tiền bị thối rễ qua những 5 dấu hiệu điển hình là lá ngả vàng, lá úa và rụng dần từ gốc, rễ cây có mùi hôi và chuyển màu nâu đen, thân cây mềm nhũn, xuất hiện vết lõm bất thường ở thân. Các dấu hiệu dễ dàng nhận biết bằng mắt hoặc cảm nhận bằng tay.
Dưới đây là 5 dấu hiệu nhận biết cây kim tiền bị thối dễ xuất hiện theo thời gian:
Lá cây ngả vàng: Lá cây ngả vàng là dấu hiệu sớm và dễ nhận thấy nhất khi cây thối rễ. Lá cây kim tiền vốn có màu xanh đậm, bóng mượt; nếu bắt đầu ngả vàng, đặc biệt là từ phần gốc lên ngọn, rất có thể hệ rễ đã bị tổn thương. Việc thối rễ khiến cây không hút được nước và dinh dưỡng, dẫn đến hiện tượng vàng lá.
Lá úa và rụng dần từ gốc: Khi cây kim tiền bị thối rễ, hệ thống rễ không còn khả năng hút nước và chất dinh dưỡng từ đất. Điều này làm gián đoạn quá trình vận chuyển nước, khoáng chất lên thân và lá qua mạch dẫn, khiến lá úa và rụng dần từ gốc.
Rễ có mùi hôi và chuyển màu nâu đen: Rễ cây kim tiền bị thối thường có mùi hôi chua hoặc tanh nhẹ do vi khuẩn, nấm gây phân hủy mô rễ. Màu rễ chuyển từ trắng sang nâu đen, mềm nhũn, dễ bóp nát, đôi khi chảy nước nhớt là dấu hiệu cho thấy hệ rễ đã hư hại nghiêm trọng và mất khả năng hấp thu dưỡng chất.
Thân cây mềm nhũn: Cây kim tiền bình thường có thân mọng nước và cứng cáp. Khi bị thối rễ, nước không vận chuyển lên được, mô mềm mục ra. Bạn có thể cảm nhận thân bị mềm, ấn vào lõm xuống, có thể chảy dịch.
Xuất hiện vết lõm bất thường ở thân: Rễ thối thường kéo theo thối phần thân. Các vết lõm sẫm màu, lõm sâu hơn bề mặt, có thể kèm vết nứt, dịch tiết hoặc nấm mốc. Đây là dấu hiệu bệnh đã nghiêm trọng, có thể phải cắt bỏ hoàn toàn phần thân đó để cứu cây.
| Dấu hiệu | Thời gian phát hiện | Mức độ ảnh hưởng |
| Lá cây ngả vàng | 1 – 3 ngày đầu | Nhẹ |
| Lá úa và rụng dần từ gốc | 3 – 6 ngày | Trung bình |
| Rễ có mùi hôi và chuyển màu nâu đen | 5 – 7 ngày | Nặng |
| Thân cây mềm nhũn | 8 -10 ngày | Rất nặng |
| Xuất hiện vết lõm bất thường ở thân | 10 – 12 ngày | Cực nặng |
Bệnh thối rễ có lây lan sang cây khác không?
Có. Bệnh thối rễ có khả năng lây lan sang các cây khác thông qua các con đường khác nhau như qua rễ, đất trồng, nước tưới, dụng cụ làm vườn, tàn dư thực vật, côn trùng và giống cây nhiễm bệnh.
- Qua rễ: Rễ cây bệnh tiết ra enzyme hoặc dịch chứa mầm bệnh có thể trực tiếp lây sang rễ cây khỏe bên cạnh. Khi trồng cây quá sát hoặc trồng chung nhiều cây trong một chậu lớn, hệ rễ có thể chạm hoặc đan vào nhau.
- Đất trồng: Khi bạn dùng lại đất cũ từ chậu cây bệnh hoặc trộn chung với đất mới mà chưa xử lý nhiệt hoặc hóa chất diệt khuẩn, mầm bệnh sẽ xâm nhập sang cây mới.
- Nước tưới: Nếu bạn dùng nước đã tưới cho cây bệnh để tưới tiếp cho cây khỏe, nấm và vi khuẩn sẽ theo nước truyền bệnh thối rễ sang.
- Dụng cụ làm vườn: Dao, kéo, bay xúc đất, găng tay… nếu dùng cho cây bị bệnh mà không sát trùng sau đó tiếp tục sử dụng cho cây khỏe sẽ vô tình mang mầm bệnh đi khắp nơi.
- Tàn dư thực vật: Lá, rễ, thân thối không được thu gom đúng cách sẽ tiếp tục phân hủy và phát tán nấm/bào tử vào môi trường xung quanh.
- Côn trùng: Một số loại bọ đất, ruồi nấm, tuyến trùng… có thể mang mầm bệnh từ cây này sang cây khác khi chúng cắn phá rễ hoặc di chuyển trong đất.
- Giống cây nhiễm bệnh: Nếu bạn trồng từ củ, hom hoặc cây con đã mang sẵn mầm bệnh (nhưng chưa có triệu chứng), bệnh sẽ phát tác sau vài ngày trồng.
7 cách điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền được chứng minh hiệu quả
7 cách điều trị bệnh thối rễ ở cây kim tiền được chứng minh hiệu quả chia thành 2 nhóm phương pháp chính dựa theo độ phức tạp và hiệu quả điều trị. Nhóm phương pháp điều trị cơ bản (cách 1 – 3) bao gồm các cách: Cắt tỉa, thay đất, khử trùng. Nhóm phương pháp điều trị nâng cao (cách 4 – 7) bao gồm các cách sử dụng: thuốc kháng nấm, kích thích rễ, thủy canh, nuôi cấy mô. Tùy theo tình hình bệnh thực tế của cây mà lựa chọn cách điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền cho hiệu quả nhất. Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng các phương pháp độc đáo như sử dụng thuốc sinh học với liều lượng thích hợp.
Cách 1-3: Phương pháp điều trị cơ bản (cắt tỉa, thay đất, khử trùng)
Phương pháp điều trị cơ bản đối với bệnh thối rễ cây kim tiền hiện nay được áp dụng phổ biến đó là cắt tỉa, thay đất và khử trùng. Nhóm phương pháp này phù hợp với bệnh giai đoạn đầu, có tỷ lệ thành công 75-85%.
Dưới đây là chi tiết của từng phương pháp điều trị cơ bản cho bệnh thối rễ ở cây kim tiền:
Cách 1: Cắt tỉa
Cắt tỉa rễ bệnh là bước đầu tiên quan trọng nhất và bắt buộc khi cây đã có dấu hiệu rễ bị hư hại nhằm loại bỏ hoàn toàn nguồn bệnh, ngăn chặn tình trạng thối lan rộng ra các mô khỏe mạnh. Quy trình cắt tỉa rễ bệnh được tiến hành lần lượt theo 3 bước sau:
- Bước 1: Nhấc cây khỏi chậu, làm sạch đất bám quanh rễ bằng vòi nước nhẹ.
- Bước 2: Dùng kéo cắt hoặc dao sắc đã khử trùng để cắt bỏ hoàn toàn rễ thối (nhũn, nâu đen, có mùi hôi).
- Bước 3: Nếu thân cây cũng bị đốm đen hoặc mềm, cần cắt bỏ phần đó đến khi thấy mô bên trong còn xanh, khỏe mạnh.
Dụng cụ cần chuẩn bị: Kéo cắt cành, dao sắc, găng tay, nước sạch.
Lưu ý an toàn: Khử trùng dụng cụ bằng cồn 70 độ hoặc nước sôi trước khi sử dụng.
Cách 2: Thay đất
Thay đất mới là yếu tố quyết định, giúp tạo môi trường sạch, giàu dinh dưỡng và thoáng khí để cho rễ phục hồi đồng thời ngăn tái nhiễm bệnh. Theo tài liệu nghiên cứu của PDDC, Cơ sở trực thuộc Đại học Wisconsin-Madison – Department of Plant Pathology, một trường công lập danh tiếng ở Hoa Kỳ), đất cũ bị nhiễm nấm Phytophthora và Fusarium là nguyên nhân chính gây thối rễ ở cây kim tiền. Việc thay đất mới, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt giúp loại bỏ mầm bệnh, tạo điều kiện cho rễ mới phát triển.
Hướng dẫn cách thực hiện chi tiết:
- Loại bỏ toàn bộ đất cũ bám trên rễ và trong chậu.
- Trộn đất mới theo công thức 50% đất sạch (tribat, đất thịt đã xử lý) + 30% giá thể thoáng (xơ dừa, vỏ trấu, tro trấu) + 20% đá perlite hoặc đá pumice để tăng khả năng thoát nước.
- Có thể trộn thêm 1 thìa vôi bột vào đất để tiêu diệt nấm còn sót lại.
Dụng cụ cần chuẩn bị: Đất mới, giá thể, các loại đá và dụng cụ trộn đất.
Lưu ý an toàn: Nên trồng vào chậu có lỗ thoát nước lớn và kê cao để không bị đọng nước dưới đáy.
Khử trùng
Khử trùng rễ, chậu trồng bước bảo vệ cuối cùng giúp tiêu diệt mầm bệnh còn sót lại, đồng thời phòng ngừa nhiễm trùng thứ cấp. Cách khử trùng rễ và chậu trồng được thực hiện với các bước cơ bản sau:
- Ngâm rễ cây sau khi cắt trong dung dịch thuốc tím nhẹ, nước vôi trong hoặc dung dịch kháng nấm như Physan 20 pha loãng trong khoảng 10 – 15 phút.
- Sau khi ngâm, để rễ khô ráo trong bóng râm từ 2 – 4 giờ trước khi trồng lại.
- Chậu trồng nên rửa sạch, có thể dùng nước sôi hoặc dung dịch javen/Physan 20 lau kỹ bên trong và bên ngoài.
Cách 4-7: Phương pháp điều trị nâng cao (thuốc kháng nấm, kích thích rễ, thủy canh, nuôi cấy mô)
Phương pháp điều trị nâng cao cho bệnh thối rễ cây kim tiền gồm dùng thuốc kháng nấm, kích thích rễ, thuỷ canh và nuôi cấy mô tái sinh cây. Các phương pháp đã được khuyến cáo và ứng dụng trong thực tiễn bởi các tổ chức nghiên cứu nông nghiệp, trung tâm khuyến nông và các tài liệu khoa học chuyên ngành.
Dưới đây là hướng dẫn các phương pháp điều trị nâng cao đối với bệnh thối rễ cây kim tiền:
Dùng thuốc kháng nấm
Dùng thuốc kháng nấm là giải pháp sinh học đột phá, áp dụng trong trường hợp cây bị nấm tấn công nặng hoặc đã từng bị thối rễ nhiều lần, việc chỉ xử lý vật lý là chưa đủ. Thuốc kháng nấm giúp tiêu diệt mầm bệnh còn tồn tại trong đất hoặc quanh rễ cây, đồng thời ngăn ngừa tái phát bệnh. Nghiên cứu từ Trường đại học Carbondale – Hoa Kỳ cho thấy, việc sử dụng các loại thuốc kháng nấm như Carbendazim, Mancozeb và Trichoderma harzianum trong điều trị bệnh thối rễ ở cây kim tiền, giúp giảm đáng kể tỷ lệ cây bị thối rễ và cải thiện khả năng sống sót của cây.
Hướng dẫn cách dùng thuốc kháng nấm trị bệnh thối rễ cây kim tiền chi tiết:
- Pha thuốc theo hướng dẫn trên bao bì.
- Một số loại phổ biến: Ridomil Gold, Aliette, Previcur, Validacin, hoặc thuốc sinh học như Trichoderma.
- Tưới dung dịch thuốc quanh gốc hoặc phun lên đất, sau khi trồng lại 2 – 3 ngày.
- Lặp lại 1 – 2 lần/tuần trong 2 – 3 tuần đầu.
Kích thích rễ
Kích thích rễ cho cây kim tiền phục hồi bằng các chế phẩm sinh học là bước phục hồi tích cực nhằm khôi phục lại hệ rễ mới nhanh chóng hơn, đặc biệt là trong 1 – 2 tuần sau điều trị. Việc này không chỉ giúp cây nhanh chóng tái tạo rễ khỏe mạnh mà còn nâng cao khả năng hấp thụ nước, dinh dưỡng và tăng sức đề kháng tự nhiên cho cây.
Quy trình thực hiện kích thích rễ cần đảm bảo các bước sau:
- Dùng dung dịch vitamin B1, Root 2, N3M, hoặc Atonik pha loãng để ngâm gốc cây trong 1 – 2 giờ.
- Sau khi trồng lại, tiếp tục tưới dung dịch này 1 lần/tuần trong 2 – 3 tuần đầu.
- Lưu ý: Không tưới khi đất còn ướt hoặc rễ chưa khô hẳn, tránh làm cây bị sốc nước.
Thuỷ canh
Thuỷ canh trị bệnh thối rễ cây kim tiền là giải pháp bền vững và lâu dài trong việc “cách ly” rễ khỏi mầm bệnh trong đất, đặc biệt ở cây trồng chậu như kim tiền.
Một bài đánh giá năm 2024 trên ScienceDirect cho thấy thủy canh là giải pháp bền vững lâu dài cho việc trồng cây kim tiền, giúp cải thiện điều kiện sống của rễ trong môi trường không đất.
Cách trồng thuỷ canh điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền chi tiết:
- Đặt cây vào cốc hoặc lọ thủy tinh có nước sạch, sao cho chỉ phần gốc chạm nước, không ngập toàn bộ thân.
- Thay nước mỗi 2 – 3 ngày, kết hợp nhỏ 1 – 2 giọt kích rễ vào mỗi lần thay nước.
- Khi rễ mới xuất hiện và phát triển tốt sau khoảng 2 – 3 tuần, có thể chuyển lại sang đất.
Nuôi cấy mô tái sinh cây
Nuôi cấy mô là giải pháp tiên tiến và hiệu quả để tái sinh những cây kim tiền quý hiếm bị thối rễ nặng không thể cứu vãn. Nghiên cứu về tỷ lệ thành công từ viện nghiên cứu khoa học nông nghiệp và công nghệ sinh học Hyrcan, Amol, Iran cho kết quả, nuôi cấy mô tái sinh cây cho tỷ lệ sống sót trung bình đạt từ 68,19% trở lên.
Phương pháp được thực hiện bằng cách tách một phần mô khỏe từ cây mẹ (thân hoặc lá), đưa vào môi trường vô trùng giàu dinh dưỡng để tạo ra cây mới. Kỹ thuật này giúp tạo ra những cây con khỏe mạnh và nhân giống cây đảm bảo sạch bệnh với độ đồng đều cao.
Lưu ý: Phương pháp cần được tiến hành trong phòng thí nghiệm với điều kiện ánh sáng, nhiệt độ, pH, dưỡng chất được kiểm soát chặt chẽ.
So sánh hiệu quả của các phương pháp điều trị khác nhau
Hiệu quả của phương pháp điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền đạt được khác nhau dựa trên các yếu tố về thời gian, chi phí, tỷ lệ thành công và tính phù hợp với từng mức độ bệnh.
Sau đây là bảng so sánh chi tiết hiệu quả từng phương pháp điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền.
| Phương pháp | Thời gian điều trị | Chi phí (VNĐ) | Tỷ lệ thành công | Mức độ bệnh |
| Cắt tỉa | 1 – 2 tuần | 20.000 – 50.000 | 60 – 70% | Bệnh nhẹ, rễ chưa thối lan rộng |
| Thay đất | 2 – 4 tuần | 20.000 – 50.000 | 60 – 70% | Bệnh nhẹ đến trung bình, đất nhiễm nấm |
| Khử trùng | 3 – 5 tuần | 30.000 – 100.000 | 70 – 80% | Bệnh trung bình, cần loại bỏ vi sinh gây bệnh |
| Dùng thuốc kháng nấm | 2 – 3 tuần | 50.000 – 150.000 | 70 – 85% | Bệnh trung bình đến nặng, có dấu hiệu lan rộng |
| Kích thích rễ | 2 – 3 tuần | 40.000 – 80.000 | 75 – 85% | Sau khi xử lý thối rễ, giúp cây phục hồi |
| Thuỷ canh | 2 – 4 tuần | 60.000 – 200.000 | 80 – 90% | Mức nặng (mất gần toàn bộ rễ) |
| Nuôi cấy mô | 2 – 3 tháng | >500.000 | >90% (trong môi trường labo) | Bệnh rất nặng hoặc muốn nhân giống sạch bệnh |
Phương pháp nào nhanh nhất và tiết kiệm nhất?
Phương pháp nhanh nhất và tiết kiệm nhất khi trong việc điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền đó là cắt tỉa và khử trùng. Hai phương pháp này giúp cây phục hồi nhanh chỉ trong 1 – 3 tuần áp dụng với chi phí từ 20.000 – 100.000 VNĐ và hiệu quả lên đến 80%.
Tại sao một số phương pháp truyền thống không hiệu quả?
Phương pháp truyền thống như thay đất, phơi nắng hoặc đổ vôi bột vào gốc không hiệu quả trong việc điều trị bệnh thối rễ cây kim tiền bởi thiếu hiểu biết về nguyên nhân và cách điều trị phù hợp từng tình trạng.
Phân tích hạn chế của các phương pháp truyền thống sẽ thấy:
- Thay đất: Dễ bỏ sót mầm bệnh tồn tại trong chậu hoặc bám trên thân, khiến bệnh tái phát nhanh chóng.
- Phơi cây ra nắng: Gây sốc nhiệt và tổn thương mô cây do cây kim tiền vốn là loài ưa bóng mát, không chịu được ánh nắng gay gắt.
- Đổ vôi bột vào gốc: Có thể làm cháy rễ, thay đổi pH đất đột ngột khiến cây suy yếu hơn.
Nguyên nhân gây bệnh thối rễ ở cây kim tiền là do các loại nấm như Phytophthora, Pythium, Fusarium. Các loại nấm này có khả năng tồn tại dưới dạng bào tử khó tiêu diệt bằng phương pháp truyền thống thông thường. Chúng sống dai trong đất, chậu và mô cây, đòi hỏi phải kết hợp nhiều biện pháp mới có thể xử lý hiệu quả.
Không xử lý triệt để nguồn bệnh thì dù thay đất hay chăm sóc tốt, cây vẫn tiếp tục thối rễ. Đó là lý do vì sao các biện pháp như dùng thuốc kháng nấm chuyên dụng, cắt tỉa mô bệnh, kích thích rễ hoặc trồng thủy canh lại có hiệu quả vượt trội hơn.
